Nghệ sĩ Ưu tú Kim Chi

  Sáng nay nhiều người gọi điện đã đọc thư của nghệ sĩ Ưu tú Kim Chi khen bà dũng cảm, số lượng người vào thăm dangnba tăng đột xuất. Xin giới thiệu đôi nét về bà Nguyễn Thị Kim Chi. Có phải Hồng nhan bạc phận? 

     Được biết đến là một người đẹp nổi tiếng của ngành sân khấu và điện ảnh, năm 1964, Kim Chi là nữ nghệ sĩ đầu tiên đã đi bộ vượt Trường Sơn vào chiến trường B. Tài hoa, can trường và đôn hậu là những nét tính cách đã làm nên phẩm chất nghệ sĩ - chiến sĩ của bà. Nhân dịp đầu năm mới Nhâm Thìn - 2012, dvt.vn xin giới thiệu với độc giả những hồi ức không thể phai mờ của bà trong những ngày xuân ở Chiến trường Nam Bộ năm xưa. Là người của đoàn điện ảnh, nhưng khi vào đến Nam Bộ, Kim Chi được chuyển sang đoàn văn công giải phóng. Và cũng từ đó, bà trở thành một diễn viên, một người dẫn chương trình và một cán bộ đoàn sôi nổi. Đã thành thông lệ, Tết nào cả đoàn văn công giải phóng cũng rời căn cứ về tận các ấp chiến lược vùng ven Sài Gòn để diễn cho bà con. Đó là khoảnh khắc lệnh ngừng bắn có hiệu lực. Chỉ những người ốm đau, hay bị thương mới ở lại căn cứ trong tâm trạng buồn rầu, còn lại anh em đều hối hả lên đường.

Kim Chi không thể nào quên những đêm hành quân có sự yểm trợ của du kích, và giao liên dẫn đường. Đến địa điểm tập kết, đoàn bắt đầu dựng sân khấu và diễn. Đêm diễn thường kéo dài đến khoảng 2 giờ sáng. Rồi sau đó đoàn lại hành quân ngay trong đêm. Dân đứng hai bên đường, tiễn đoàn, tặng những cặp bánh ít, bánh tét. Những giọt nước mắt cảm động, những cái bắt tay lưu luyến, những lời chúc của các má tóc bạc lưng còng: “Các con đi mạnh khỏe, sớm trở về”. 

Hai mắt cay xè vì thiếu ngủ. Vất vả không thể nào kể hết. Nhưng niềm vui thì ngập đầy. Hơn ai hết, đoàn văn công giải phóng chính là sợi dây kết nối người dân với cách mạng, với Đảng. Chính những vở kịch, những đêm diễn đã bồi đắp thêm tình cảm cách mạng nồng nàn, trong sáng cho người dân. 

Ngủ nửa người trong hầm… đêm mùng một Tết

Đó là kỷ niệm đêm mùng một Tết năm 1966.

Hôm đó, sau khi diễn xong quay trở về, Kim Chi và Bích Thủy mỗi người một bình tông nhựa đựng nước trà (pha bằng trà con cọp) thỉnh thoảng lại nhấp môi cho tỉnh ngủ. Nhưng đường hành quân thì dài, những đêm thiếu ngủ liên tục làm cho hai người mệt lả. Có lúc đang hành quân mà hai mắt díp lại lúc nào không hay, thỉnh thoảng lại đụng vào cây rừng, đau điếng mới tỉnh ra được một lúc.

   Khi đã đến nơi an toàn, du kích phân cho hai người vào một hầm. Nhưng khốn nỗi, căn hầm vừa chật lại vừa cạn, không tài nào chui cả hai người xuống được. Loay hoay một lúc, Kim Chi và Bích Thủy đành phải chui đầu vào trong hầm và mỗi người đều phải để nửa người ở ngoài. Cứ thế, họ ngủ một cách ngon lành. Cho đến sáng hôm sau, bừng tỉnh dậy, Bích Thủy nói: “Giá đêm qua mà có pháo mồ côi bắn thì…” Cả hai người cùng cười… Thì biết làm sao, những đêm thiếu ngủ của văn công giải phóng triền miên. Ai cũng ước, sau Tết có một tuần yên hàn để được ngủ cho thỏa thích, nhưng đó chỉ là mơ ước mà thôi.

    Một đêm mưa trái mùa Tết năm 1965. Khi đi diễn ở Củ Chi về, đến khu vực tập kết, du kích phân cho Kim Chi và Ngọc Dung xuống một hầm. Giữa vùng hoang vu trong bóng tối, hai người mò mẫm đi tìm hầm của mình. Bỗng lúc ấy, một ánh chớp lóe lên. Cả Kim Chi và Ngọc Dung đều sửng sốt. Bên cạnh chiếc hố sâu hoắm là căn hầm bị đạn pháo cày xới, nước mưa tràn xuống. Hai xác người, một nam một nữ nằm vắt ngang trên miệng hầm. Và kinh ngạc hơn, họ bỗng nghe thấy tiếng khóc của trẻ.

   Lấy hết can đảm, hai người tiến đến gần hai cái xác và nhận ra, một cháu bé chỉ độ một tuổi đang bò cạnh xác của cha và mẹ mình. Gương mặt em sây xước, tiếng khóc thất thanh như xé lòng người. Kim Chi và Ngọc Dung chuyền tay nhau đứa bé, ủ ấm cho em. Họ bàn nhau sẽ đưa em bé trở về R (căn cứ). Nhưng cả hai cùng lo lắng, đường đi còn dài, phải đến mấy ngày, đưa đứa bé đi thì có bao điều bất tiện, nhỡ tiếng khóc của cháu sẽ làm lộ kế hoạch hành quân của đoàn... Đang chưa biết tính sao thì du kích xuất hiện. Họ nói, vừa nghe thấy tiếng pháo ở khu vực này… Đứa bé sau đó được du kích gửi vào ấp chiến lược cho dân nuôi. Và đoàn văn công giải phóng lại hành quân tiếp trong những ngày Tết hối hả. Dù vậy, Kim Chi vẫn luôn bị ám ảnh bởi hình ảnh cháu bé. Mấy chục năm rồi, mỗi lần Tết đến Xuân về, trong sâu thẳm tâm tư bà vẫn nhớ về đứa bé tội nghiệp. Nếu bây giờ cháu còn sống, có thể cháu cũng không biết những gì thực sự đã xảy ra trong cái đêm Tết khủng khiếp đó.

 Trước khi vào chiến trường, Kim Chi đã xuất hiện trên một số bìa lịch treo trong mỗi gia đình vào dịp Tết đến Xuân về. Hầu như đi đến đâu cũng có người nào đó nhận ra bà. Nhưng có một chuyện làm bà còn nhớ mãi. Đó là những ngày áp Tết năm 1967. Có lúc nghỉ ngơi mắc võng trong căn cứ. Một chiến sĩ tiến đến gần và rút trong túi ngực ra một tấm ảnh, anh nói giọng Hà Nội:

- Anh đã giữ tấm ảnh này suốt mấy năm nay, trên những chặng đường hành quân, trong những trận đánh.

Kim Chi chăm chú nhìn vào bức ảnh. Thì ra đó là bức ảnh Kim Chi, do Huy Thành chụp. Người lính nói tiếp:

- Em có thấy cô này xinh không?
- Cũng được…
- Sao lại “cũng được”… xinh đẹp và dễ thương biết mấy!

Kim Chi tươi cười:
- Ai đấy anh?
- Người yêu của anh đấy.

Lúc này Kim Chi đang bị sốt rét, gương mặt gầy, xanh xao. Nhìn gương mặt mình trong bức ảnh, cô nghĩ: Chỉ có năm năm thôi, chiến trường đã làm mình thay đổi đi nhiều. Lại mỉm cười, đầy ý tứ hỏi:

- Người yêu của anh thật ư?

Người lính nhìn Kim Chi thêm một chút rồi nói bằng giọng sâu lắng:

- Đêm qua, khi em diễn, anh thấy em và người con gái trong ảnh này giống nhau quá… 

Kim Chi nhắc lại câu hỏi:
- Cô ấy là người yêu của anh à?

Người lính đáp lời sau vài giây trầm lặng:

- Anh nói đùa với em thôi! Đây là người trong giấc mơ của anh. Trước khi vào chiến trường, anh đã mơ một lần được hôn cô gái này. 

- Thế bây giờ cô ấy đâu rồi anh?

Người lính nói như ghìm tiếng thở dài man mác:

-          Chỉ có cô ấy mới biết bây giờ cô ở đâu, chứ anh làm sao mà biết được…

-           

  Năm 1974, Kim Chi được đưa trở lại Hà Nội. Được được bồi dưỡng văn hóa và đầu 1976, bà đi thực tập sau đại học chuyên ngành đạo diễn sân khấu tại Bulgaria. Năm 1978, Kim Chi về nước, và từ đó bà tham gia đóng trên 20 phim: Chín Băng Tâm (Biển sáng); Sáu Hiền (Bài ca không quên); Tú Dung (Đằng sau vụ án Hồ con Rùa); Sáu Lèo (Biệt động Sài Gòn). Và một loạt vai khác trong các phim như: Lối rẽ trái trên con đường mòn, Lửa cháy thành Đại La, Tình khúc 68, Đứa con bị từ chối, Ngoại ô, Tình xa, Biển gọi, Dòng sông hát, Người đàn bà bị săn đuổi, Săn bắt cướp... 

  Đôi lời tâm sự của nghệ sĩ ưu tú Kim Chi

    " Tôi phát hiện bệnh năm 1999 – cũng may là phát hiện sớm, năm 2000 thì lên bàn mổ. Cho đến giờ thì chưa thấy có gì đáng ngại lắm, nhưng đúng là ca mổ và các đợt xạ trị cùng những giây phút hoang mang đau đớn nó đã kịp lấy đi mất của mình bao nhiêu sức lực, làm mình yếu đi nhiều, nên mỗi đợt trở trời lại thấy trong người khó ở. Nhưng thôi, sinh lão bệnh tử, nó là quy luật rồi, tới tuổi này không bệnh này thì cũng bệnh khác, có bệnh còn chẳng chữa được thì sao…

Ba đời chồng, và cuối đời là một căn bệnh nan y, bà có thấy “kiếp Lục bình” của mình quá nhiều “lênh đênh”? Để có thể “thuận đường sống” trải nghiệm của bà là gì? Trải nghiệm này là chắc chắn đúng nghen: Không nên lấy những người đàn ông mà họ mê mình chỉ vì sắc đẹp. Lý do: cái đẹp sẽ tàn phai, mà một khi người ta đã ham sắc thì ra đời còn nhiều người khác đẹp hơn mình, chọn những người đàn ông trưởng thành đúng nghĩa (không chỉ là vấn đề tuổi tác), và đến với mình bằng sự đồng điệu, cảm thông. “Thuận đường sống với tôi là: Nếu như mình không có được cái mình muốn thì hãy bằng lòng với cái mình có – như người ta vẫn nói”.

   Đó là thứ mà cả đời mình đi tìm, may mà cuối đời đã gặp được. Mới biết, số phận nó cũng ưa ghẹo mình lắm nghe: Tôi và ông xã tôi bây giờ gặp nhau tại khu học xá Nam Ninh (Trung Quốc) lúc tôi mới 11 tuổi và ổng 17 tuổi, nhận nhau làm anh em kết nghĩa. Tôi theo nghề diễn viên cũng là từ một bức ảnh của tôi mà anh đem về khoe bố mình – lúc đó làm phòng giáo vụ trường Điện ảnh, phụ trách công tác tuyển sinh và bố mẹ anh đã  nhận tôi là con đỡ  đầu. Qua nhiều thăng trầm, cuộc đời đã trả lại tôi về cho người anh kết nghĩa năm xưa của mình, cũng là lúc cả hai đã đi qua những đổ vỡ mất mát. Và chính trên nỗi đau đó, chúng tôi đã đến với nhau bằng sự cảm thông, mà không còn vì sự hấp dẫn ở vẻ ngoài – thứ mà tôi biết nó sẽ lâu bền hơn bất cứ cái gì trên đời. Bởi trên cả tình yêu là tình thương. Tình yêu mà có tình thương nó lớn lắm, nó an ủi bù đắp cho ta rất nhiều…

 Lớn nhất là cái cầm tay bên giường bệnh: “Em mà có cụt cả hai tay hai chân anh cũng vẫn yêu em”?

  Nó không chỉ là một câu nói, mà kèm theo đó, còn là những việc làm dù nhỏ nhưng giá trị tinh thần mà nó đưa lại rất lớn lao đối với một người phụ nữ từng đi qua nhiều mất mát như tôi. Và có như thế, những câu nói mới có sức nặng! Khi thấy tôi đứng dậy được khỏi nỗi buồn và ít nhiều tìm thấy niềm vui sống trong việc làm thơ, một cách tận tụy, anh đã cặm cụi tìm cách trình bày văn bản sao cho dễ coi nhất. Anh tự tay làm các album tư liệu cho tôi, nâng niu từng bài báo viết về tôi, những bức ảnh kỷ niệm đã ố mốc của tôi. Kể cả những bức ảnh của tôi và ba Mai Phương (NSND Hồng Sến), anh cũng lặng lẽ đem đi chỉnh sửa rồi chụp lại bằng ảnh số để lưu giữ được lâu hơn trong máy tính… Quả tình tôi không nghĩ về cuối đời, mình lại còn có thể gặp được một người đàn ông yêu thương mình đến thế… 

   Đó có lẽ là sự bù đắp cho người đàn ông đầu tiên – người mà vì tiếng gọi của tình yêu, bà đã dũng cảm xung phong đi theo họ vào chiến trường nhưng sang đến thời bình, đoạn kết của cuộc tình đó – dù đã đơm hoa kết trái với hai mặt con – lại bị bẻ gãy phũ phàng bởi cái nết đào hoa ở người chồng nghệ sĩ?

  À, so sánh là không nên nhé, tôi nghĩ thế, vì nó khập khiễng lắm! Chưa nói, còn làm tổn thương đến một người đã khuất và là bố của bọn nhỏ. Với lựa chọn đầu tiên, dù thế nào, tôi cũng vẫn rất cảm ơn anh vì nhờ anh mà tôi đã được sống những năm tháng tuổi trẻ đầy ý nghĩa ở chiến trường và đó cũng chính là niềm tự hào lớn nhất trong cuộc đời làm nghệ sĩ của tôi. 

Giữ gìn hạnh phúc với một người chồng đào hoa, theo bà, có là một điều không tưởng?

Có những điều, phải mãi sau này,tôi mới hiểu và tin được. Rằng, sự nhân hậu ở người phụ nữ có một sức níu kéo và hấp dẫn rất lớn với người đàn ông, nhất là những người đàn ông có máu đào hoa.

Tôi nhớ có lần bị tôi cự, anh Sến đã ôm tôi mà nói: “Anh nói thật nhé, càng đi lung tung anh càng thấy không ai bằng em!”. Lúc đó tất nhiên tôi không tin mà ngay lập tức nghĩ đấy là nói xạo. Sự tổn thương quá lớn để có thể tin được vào câu nói của anh lúc ấy! Nhưng sau này, khi lắng lại và cũng là lúc đã trải đời hơn, tôi mới nhận ra: Đó là một tâm lý có thể hiểu được ở người đàn ông, khi mà chính họ - tuy tiếng là phái mạnh nhưng lại dễ yếu lòng, nghiêng ngả trước sự cám dỗ. Nhiều khi là sự chủ động -  vì đàn ông trăm anh nhìn thấy gái đẹp thì 99 anh ham và họ tham lắm nghe, chỉ thêm chứ không bớt. Nhưng cũng có những lỗi lầm không chủ định, thế nên khi tỉnh ngộ, thực sự họ rất day dứt và ân hận. Tuy vậy, cũng chẳng dễ thoát ra khỏi nó chút nào… "

  “Chắc kiếp trước tôi và cô Thúy An nợ gì nhau”