26 thg 1, 2012

Kể chuyện dạy và học toán

     Hà Huy Khoái (Nhân năm Nhâm Thìn xin góp vài lời)
  1. Bác Tôm nói chuyện săn rồng.
    Nhiều người hỏi bác Tôm (René Thom, nhà toán học Pháp, giải thưởng Fields) về nghề làm Toán. Thấy khó nói quá, bác bèn kể chuyện săn rồng. Chuyện rằng, xưa bên Trung Quốc, có anh chàng học nghề đi săn. Anh chẳng chịu học săn hổ, săn lợn, mà lại học nghề săn Rồng! Nghề này khó lắm, phải thực tập nhiều. Bởi thế nên khi anh ta thạo nghề thì trên thế gian chẳng còn lấy một con Rồng nào! Có người hỏi: Bây giờ sống bằng nghề gì? 
    Đáp: Đi dạy nghề săn Rồng! Bác Tom nói: làm Toán tức là đi dạy nghề săn Rồng vậy! (thảo nào chẳng có chú Rồng nào dám bén mảng đến nhà bác Tom!). Thế thì, làng nước đâu có còn cái anh săn Rồng ấy. Có còn Rồng nữa đâu mà học nghề săn? Ấy chết, đừng vội nói thế. Rồng thì chẳng còn, nhưng có khi vẫn phải học nghề săn Rồng đấy. Nếu anh đi học nghề săn lợn thì chắc gì đã bắn được hổ? Mà học nghề săn hổ thì chắc gì bắn được voi? Nhưng nếu đã thạo nghề săn Rồng thì hổ, báo, sư tử, voi,…chắc chắn đều săn được tuốt! Này nhé, Rồng có thân như cá sấu, móng vuốt như hổ, đầu sư tử, ẩn hiện như trăn, vậy mà còn không thoát được tay anh săn Rồng, thì chẳng nói gì đến hổ, báo, voi, trăn, mà sau này có "nhân bản” ra con nào nữa, anh ta cũng chẳng sợ! Thành ra, đã định học nghề đi săn thì hãy cứ học nghề săn Rồng! Từ cá sấu, hổ, sư tử, trăn,…người xưa trừu tượng hóa” thành con Rồng. Cũng như thế, từ thực tiễn, người ta trừu tượng hóa thành Toán học. Câu chuyện của bác Tôm mà thâu tóm được cả cái mạnh, cái yếu của Toán học là vậy.
  2.  Bác Tôm tìm nhẫn.
    Lại có người hỏi khích bác Tôm: Mấy cái anh làm Toán gàn dở bịa ra những phương trình, vi phân, tích phân,…gì gì nữa nhỉ, thực tế làm gì có? Bọn họ chỉ ngồi chơi cái trò chơi trí tuệ đấy thôi! Bác Tom hỏi lại: Này nhé, nếu anh đánh rơi cái nhẫn trong góc nhà kho bừa bộn, tối om, mà lại không có đèn, thì anh tìm nó ở đâu? Anh chàng nọ ngạc nhiên: Hỏi lạ nhỉ, thì chui vào đó mà tìm chứ ở đâu nữa! Bác Tom cười: Thế thì có khi mấy tháng trời vẫn chưa tìm ra. Cứ như tôi thì tôi sẽ chạy ra dưới ngọn đèn sáng mà tìm vậy! Anh chàng được mẻ cười vỡ bụng: Mấy anh làm Toán gàn quá đi mất, biết tỏng tòng tong là nhẫn rơi trong góc nhà kho, mà lại ra dưới đèn tìm thì có mà suốt đời tìm cũng không thấy. Ấy vậy mà cái anh đồ (Toán) gàn dở chẳng dại lắm đâu. Này nhé, anh ta cầm lấy chiếc nhẫn, đứng dưới ngọn đèn mà thả cho nó rơi. Tất nhiên là tìm lại được ngay (ở đó sáng lắm mà). Cứ như thế mười lần, hai mươi lần, một trăm lần,…anh ta phát hiện ra quy luật: khi rơi thì cái nhẫn nói chung chạy theo hướng nào. Bởi thế lúc vào góc nhà kho tối om, anh ta tìm ra ngay chiếc nhẫn. Mà không chỉ chiếc nhẫn ấy, nhà kho ấy, mà dù chiếc nhẫn khác, rơi ở nhà kho khác cũng tối om như vậy, thì đối với anh làm Toán, tìm nó cũng chẳng khó khăn gì!
    Các phương trình, các lý thuyết Toán học cũng như ngọn đèn của bac Tom vậy. Có nó, người ta mới ìlàm Toán” được, tức là mới tìm ra quy luật của sự vật. Muốn trở về được với thực tiễn thì trước tiên phải biết rời xa thực tiễn, để không còn bị che lấp bởi cái rườm rà, không bản chất của đời thường. Ba trăm năm trước bác Tom, Newton đã từng nói: ìKhông có gì gần với thực tiễn hơn là một lí thuyết đẹp!”
  3. Bác Tôm đi về đâu?
    Người ta thường hỏi nhà Toán học: Lí thuyết của anh Ứng dụng vào đâu? Không phải lúc nào cũng có câu trả lời. Vào thế kỉ thứ 3 trước Công nguyên, nếu ai đó hỏi Apolonius rằng nghiên cứu các đường Conic (nhận được bằng cách cắt mặt nón bởi mặt phẳng) để làm gì, thì chắc Apolonius không trả lời được. Ông ta chỉ nghiên cứu các đường Conic vì thấy là chúng đẹp”. Không chỉ Apolonius không thể trả lời, mà hơn chục thế kỉ sau cũng không ai trả lời được. Phải chờ đến Kepler và Newton, tức là 20 thế kỉ sau, người ta mới biết ông già Apolonius đã từng làm trò chơi với các quỹ đạo chuyển động của các hành tinh! Bác Tôm có lần nói: đối với những người mở đường, đừng nói học đi đâu, ìquand on sait òu va, on va pas loin”. Thật thế, nếu anh định đi đến Thành phố Hồ Chí Minh thì chắc là anh cũng chỉ đi đến Cà Mau là cùng. Ngay như cái anh Armstrong, biết mình đi đến Mặt trăng thì cũng chỉ đến đó thôi, rồi về. Còn bác Tom chẳng biết mình đi đâu, nên bác có thể đi xa hơn, đến tận sao Hỏa, hay những miền đất mới của khoa học. Và chúng ta, dù không đi xa được như bác F.Hirzeburch, khi trả lời phỏng vấn của các nhà báo, trên cương vị là Chủ tịch đầu tiên của Hội Toán học Châu Âu, đã nói: Người ta thường hay nhấn mạnh vai trò của bác Tôm, nhưng muốn ngày mai có bát cơm ngon, thì đừng quá sốt ruột nếu hôm nay chưa ra ngô, ra khoai” gì! Còn nếu muốn ra ngô, ra khoai” ngay thì có khi cả đời chỉ biết ăn ngô, ăn khoai! Một người bạn của bác Tôm, ông là nhà Toán học trong phát triển công nghệ, nhưng tôi nghĩ rằng, sẽ đến lúc công nghệ phát triển để giải phóng con người, cho họ thời gian quay về với thơ ca, âm nhạc và Toán học”. Phải chăng, Hizebruch muốn ám chỉ rằng, trong Toán học có hai phần: tính và toán. Nếu như tính rất cần thiết cho công nghệ, thì Toán, ngoài chức năng phát triển phần tính ra, còn gó phần làm nên Con Người, cũng giống như âm nhạc, nghệ thuật và thơ ca.

    Ngày xuân góp vài mẩu chuyện vui, không dám bàn đến sự sai đúng! Mà thật ra, đối với toán học thì “Chân lí là gì” vẫn là câu hỏi bất tận. Tôi rất muốn được nói về đề tài đó trong một bài viết khác.

13 nhận xét:

  1. Chuyện bác Tôm hay quá!

    Trả lờiXóa
  2. Generally I don't learn post on blogs, however I would like to say that this write-up very pressured me to take a look at and do it! Your writing taste has been amazed me. Thanks, very nice article.

    Also visit my web blog: friedrich nietzsche quotes

    Trả lờiXóa
  3. Thank you for another informative blog. Where else may I am
    getting that kind of information written in such an ideal way?
    I have a project that I'm just now working on, and I've been on the look out for
    such information.

    my site; ignorance quotes

    Trả lờiXóa
  4. I drop a leave a response each time I like a post on a website or I have something to valuable to contribute to the discussion.
    It is caused by the fire displayed in the post I browsed.
    And after this post "Kể chuyện dạy v� học to�n".
    I was excited enough to post a thought :-) I actually do have
    2 questions for you if it's okay. Is it just me or do a few of the responses look like they are coming from brain dead individuals? :-P And, if you are posting at additional places, I would like to keep up with anything fresh you have to post. Would you make a list every one of your public pages like your Facebook page, twitter feed, or linkedin profile?

    My weblog :: amazing quotes

    Trả lờiXóa
  5. I think the admin of this web page is in fact working hard in support of his
    website, since here every information is
    quality based information.

    Also visit my web page: madea quotes

    Trả lờiXóa
  6. hello!,I really like your writing very a lot!

    share we keep in touch more approximately your article on
    AOL? I require an expert in this house to resolve my problem.
    May be that's you! Looking ahead to peer you.

    My web-site - teddy roosevelt quotes

    Trả lờiXóa
  7. you're really a good webmaster. The site loading pace is incredible. It seems that you're
    doing any distinctive trick. Also, The contents are masterwork.
    you've done a wonderful task on this topic!

    my web page: self esteem quotes

    Trả lờiXóa
  8. I think this is one of the most vital information for
    me. And i am glad reading your article. But should remark
    on some general things, The site style is perfect, the articles is
    really great : D. Good job, cheers

    Here is my blog post - sylvia plath quotes

    Trả lờiXóa
  9. Hello mates, pleasant paragraph and good urging commented
    here, I am in fact enjoying by these.

    Also visit my web page: understanding quotes

    Trả lờiXóa
  10. Hey! Do you know if they make any plugins to help with Search Engine Optimization?

    I'm trying to get my blog to rank for some targeted keywords but I'm not seeing very good success.

    If you know of any please share. Thanks!

    Feel free to surf to my web page - commitment quotes

    Trả lờiXóa
  11. Hello just wanted to give you a brief heads up and let you know a few of the pictures aren't loading correctly. I'm not sure why but I
    think its a linking issue. I've tried it in two different web browsers and both show the same results.

    my web page ... amazing quotes

    Trả lờiXóa
  12. It's remarkable to pay a quick visit this web site and reading the views of all mates on the topic of this article, while I am also keen of getting experience.

    my web-site; thanks quotes

    Trả lờiXóa
  13. Cool blog! Is your theme custom made or did you download it from somewhere?
    A theme like yours with a few simple adjustements would really make
    my blog stand out. Please let me know where you
    got your design. Thank you

    Here is my web-site; girlfriend quotes

    Trả lờiXóa